Mẹ ngồi ru con đong đưa võng buồn…

Trước hết, tác giả xin cáo lỗi trước vong linh cố nhạc sĩ tài hoa TRỊNH CÔNG SƠN vì đã mượn vắng câu hát đầu trong bài CA DAO MẸ để làm đầu đề cho bài sưu tập này.

Như vậy, qua gợi ý đó, thì có lẽ mọi người đều đã biết chúng ta đang đề cập đến vấn đề gì? Vâng, đó là chuyện RU CON. RU CON là một đề tài rất quen thuộc, rất nhân văn liên quan đến tình mẫu tử linh thiêng, liên quan đến sự dỗ dành, nuôi nấng trẻ thơ.

Khi người mẹ sinh con thì bản năng làm mẹ bao giờ cũng muốn thể hiện sự bao bọc, che chở và thương yêu con cái mình. Cho nên khi trẻ thơ cất tiếng khóc, dù với bất cứ lý do gì thì người mẹ cũng phải làm đủ mọi cách để con mình nín lặng và ngủ yên. Chính vì thế, người mẹ đã phải ngồi võng đong đưa bằng những tiếng ầu ơ để RU CON. Và cũng chính vì thế, lâu dần, trong dân gian, đã đặt ra những bài hát RU CON có ca kệ rất hay, rất đầm ấm tình người.

Trên hoàn cầu này, bất cứ một dân tộc nào tình mẫu tử bao giờ cũng phải được đặt lên hàng đầu. Mỗi dân tộc, mỗi vùng miền, mỗi bà mẹ đều có những cách thế riêng để RU CON mình.

Theo tác giả không có một đất nước nào mà những lời RU CON được đặt thành lời ca dao, lời vè hay lời hát phong phú, hay ho và tuyệt vời như của đất nước Việt Nam mình. Bởi đất nước ta là đất nước của ca dao, tục ngữ nhất là của thể thơ lục bát. Mỗi cá nhân, mỗi tâm hồn đều mang khí chất lục bát, khí chất lời ru trong tâm hồn mình. Và điều đó đã trở nên thương hiệu đặc trưng của đất nước ta.

Có thể tác giả đã nói quá lên chăng? Xin thứ lỗi vì tâm lý mèo khen mèo dài đuôi, nhưng thực tế BỐN NGÀN NĂM VĂN HIẾN của đất nước đã cho chúng ta cái niềm tự hào đó. Vả lại, những bài RU CON phong phú và đa dạng rải đều trên khắp ba miền đất nước cũng là một   minh chứng cho điều ta tự hào. Thậm chí, có những nhà văn, nhất là nhà thơ (như thần đồng thơ một thời Trần Đăng Khoa chẳng hạn…), đã thú nhận rằng mình giỏi thơ, giỏi văn là nhờ những bài hát RU CON của mẹ đã thấm nhuần vào máu huyết khi còn nằm nôi.

Những lời RU CON của mẹ đã tuyệt vời như vậy, nhưng cái hình ảnh RU CON lại càng tuyệt vời hơn. Cứ thử tưởng tượng, một buổi trưa hè trời nắng chang chang, không gian như lặng câm không một hạt gió, trên khoảng trời xanh bát ngát có tiếng sáo diều vật vờ và dưới  mái hiên nghèo có một bà mẹ nằm võng RU CON bằng giọng ngái ngủ buồn buồn theo nhịp phách của chiếc quạt nan đã úa màu theo thời gian. Ôi! Quả thật là một bức tranh tuyệt đẹp đầy màu sắc gây ấn tượng mạnh trong tâm tư mọi người.

Nhưng những hình ảnh đó, bây giờ, đã nhạt nhòa, đã không còn nữa, tất cả đã trôi vào dĩ vãng xa xăm. Lớp trẻ đương đại không còn RU CON nữa. Cuộc sống hối hả khiến họ không thể giữ được nền nếp phong tục cha ông. Nhất là khi người phụ nữ nhảy vào cuộc chiến cơm-áo-gạo-tiền. Thậm chí họ còn không mường tượng ra cảnh RU CON như thế nào. Và thế là những bài hát RU CON một thời tiền nhân để lại  đã bị thất truyền.

Cho nên, với tất cả thiện ý, trong bài này, tác giả muốn sưu tập những bài RU CON hay mà tác giả nhớ, hoặc sưu tầm được từ những người mẹ già vùng THỌ NINH, YÊN PHÚ, CẦU KHÓNG, GIA HÒA…để ôn lại những ký ức của một thời lung linh an bình. Và cũng để lớp hậu bối biết văn chương hát ru cũng đẹp lắm thay!!!

Thực ra, tác giả đã muốn viết bài sưu tập này từ lâu lắm rồi nhưng nghĩ: “thời bây giờ không còn ai ru con nữa” nên cứ ái ngại, không biết có ai chịu đọc không hay là mình đang làm một việc “dã tràng xe cát biển đông”? Nhưng thôi kệ, ôn lại những ký ức đẹp cũng là một việc tốt vậy.

Sau đây xin ghi lại những bài RU CON tiêu biểu quê choa.

1* Chuyện bà hàng trầu và bà hàng nước.

Đây là một câu chuyện tương phản giữa hai nàng con dâu và hai mẹ chồng.

Bà hàng trầu đi trước, bà hàng nước đi sau.                               

Họoc chuyện nàng dâu, cho ra đến chợ.

Tôi thương nàng dâu nhà tôi, nết đứng, nết ngồi,

Dịu dàng da diết, mày ngang mặt nguyệt,

Tóc lại dậm dà dà, lưng thời cong đẹo đẹo.

Chín mười ngón tay như thử thập bút,

Da nó như ngà, mặt nó như ngọc,

 Môi nó ăn trầu như môi trang điểm.

Miệng lưỡi thơ thới những dạ những vâng.

Tối lại bằng lòng thờ cha kính mẹ.

Dâu bà đã vậy, dâu tôi thế này.

Một sớm, một mai, lưng thời lưng đòn xóc, cẳng thì cẳng quều.

Cái áo, cái xống như con bò lang,

Cái răng bề trề như răng lợn mạ.

Nó không ăn phúng chợ, thời ăn phúng nhà.

Ngồi mô thì kít địt quăng ra thúi rùm..

2* Nỗi lòng của mẹ dòng.

Đây là nỗi lòng của một bà mẹ góa. Chồng chết phải nuôi một đàn con thơ dại mà tuổi đang son nên có những đêm nằm tâm sự kể lể với các con về nỗi lòng của mình.

Đêm nằm than thở cùng con/ thương tình kể nỗi nước non đường dài/

Trông thấy bóng sao mai/

Tưởng tơ tình phận mình/ tưởng tơ tình phận liễu/

Duyên đang còn niên thiếu/ Cưỡi đã bá ngành dâu/

Duyên vì ai dang dở/ phận liễu bồ dang dở/

Thấy người ta chơm chở/ Mẹ thủ tiết lòng son/

Mẹ ngồi lại nuôi con/ Cực trăm đường nghìn nỗi/

 Cực trăm đường nghìn nỗi.

Đứa nên ba nên bốn/ Níu mấn mệ chưa rời

Đứa sáu bảy ăn  chơi/ Đứa chín mười khôn nậy/

Mẹ chưa được nhờ cậy/ Mẹ còn đang phải lo.

Lo cho đứa tấm khăn, tấm áo/ Lo cho đứa tấm quần bộ đại.

Đứa mười lăm mười bảy/ đang trau chuốt dồi mài.

Đứa mười chín đôi mươi/ lo gia thất nội trợ.

Khi hoa cười búp nở/ khi đào liễu sum vầy,

Mẹ mơ ước đêm ngày/ Ước dâu hiền rể hiền/ Ước dâu hiền rể thảo/

Ước dâu hiền phải đạo/ Ước rể thảo tư bi.

Con ngần ngại mà chi/ cho phiền lòng thân mẹ.

Con ơi con ngồi lại/ Để mẹ nói cùng con,

Giờ tuổi mẹ đang son/ nghĩ thân con đang dại,

Nghĩ nguồn cơn bể ái/ ngồi nghĩ dại nghĩ khôn,

Nghĩ tiếc của thương con/ tiếc công lao gầy dựng/

Tiếc cửa nhà gầy dựng.

Mấy năm trời đằng đẵng, trông hết khó thương thầy.

Mẹ bồng con trên tay/ Ru duyên hời phận hỡi/ Ru duyên hời phận hỡi.

Ru con ăn con nhỡi/ Ru non nước tình chung,

Ru Xuân, Hạ ,Thu, Đông/ Ru tứ thời tình cảnh,

Bóng cây đưa lỏng lãnh/ Hết thời tiết mùa Xuân……….

Bài ru  này còn dài nhưng tác giả mới thu thập được chừng ấy, nếu độc giả nào có thể bổ sung thêm xin coment gửi về trang TĐCS.

3* Nhớ công ơn cha mẹ

Con cá chặt trốc chặt đuôi, Con tôm bóc vỏ mà nuôi mẹ già.

Mẹ già đã sinh ra ta, Công cù lao dưỡng dục,

Công thầy mẹ đùm bọc, chín tháng mười ngày.

Chân chưa đi bén đất, gió mùa Đông cật cật, gió mùa rét căm căm.

Nơi ướt mẹ nằm, Ráo xê con lại.

Cha ơi, khi con đang dại, nên tám nên mười.

Cha dạy đôi lời, Mẹ dạy phép tắc,

Cho con ăn mặc, lụa đỏ lụa xanh,

Như búp trên cành, như hoa mới nở,

Con trai có vợ, con gái có đôi,

Cha mẹ già yếu ai nuôi hỡi …hời.

4* Lập nghiệp

Ra đi gặp một cơn(cây) da, Gặp hai cơn thị, gặp ba cơn hồng.

Lôông (Trồng) trúc, trúc tốt/ Lôông chè, chè cao.

Mở cửa đằng sau, đào ao thả cá,

Mở cửa đằng trước, ghép đá xây tường.

Lôông cơn mướp hương, trồng cơn bồng ngọt,

Trồng cam, trồng quýt, trồng thị, trồng hồng.

Một tay anh trồng đã đủ tứ thú,mật ong, mật gụ, cam thảo đường quy.

Mi về mi nhắn với o mi, sang đây tao hỏi,

Muốn lấy con tao, bắc cầu qua bể,làm rể cho lâu,

Con trâu cho lớn, con lợn một trăm, đôi trằm đỏ chói

Nhà ngói chín gian, đẹp người rồi lại thong dong hỡi… hời

Những bài RU CON tiêu biểu trên đây, dĩ nhiên còn nhiều lỗi, nhiều thiếu sót vì “tam sao thất bổn” mong quý bạn thông cảm. Và nếu ai đó phát hiện những sai suất xin coment về trang TĐCS để được bổ sung. Thành thật cám ơn.

NVT