Ngày 30.04.1975, biến cố lịch sử sang trang: miền Nam VNCH thất thủ vào tay Cộng Sản – Cộng Hòa Dân Chủ – XHCN miền Bắc. Vào lúc giao thời đó, đã có một số ít người Châu Sơn di tản qua Mỹ bằng cách: Vượt biển… phần lớn định cư ở Mỹ.
Vài dòng lịch sử: (Trích bài viết về Hội Đồng Hương Châu Sơn của ông Ngô Đại Thành – Đăng trên Trang Điện tử GX Châu Sơn 29.01.2022)
Một số bà con Châu Sơn sang định cư ở Mỹ theo nhiều phương cách khác nhau, qua các thời kỳ khác nhau. Bà con sống rải rác khắp các tiểu bang, tùy thuộc vào các người bảo trợ (Sponsors). Trước hết là những người di tản năm 1975. Sau năm 75 là những người vượt biển, những người đi diện ODP (chương trình ra đi có trật tự- order departure program) là những người có thân nhân ở Mỹ bảo lãnh kéo dài cho đến bây giờ, rồi đến chương trình đi HO và con lai. Tôi phải dài dòng như trên vì muốn nói tại sao bà con ta tập trung về thành phố Seatle đông như hiện nay.
Nhờ bà Khúc Minh Thơ vận động với cố Tổng Thống Ronald Reagan can thiệp với chính phủ Việt nam để cho các tù nhân được trở về nhà làm hồ sơ sang định cư ở Mỹ. Sau nhiều tháng, đặc phái viên của cố TT Reagan là cố thiếu tướng Fulsett (RIP) bay qua Hà nội đàm phán. Chính phủ Việt nam đồng ý cho các Sĩ quan và công chức VNCH bị tù từ 3 năm trở lên được cấp hộ chiếu xuất cảnh sang Mỹ cùng gia đình.
Năm 1990, chương trình HO ra đời. Các gia đình HO ở Châu Sơn phải nhờ đến Bác Bùi Đắc Hữu (RIP) đứng ra bảo trợ. Kẻ viết bài nầy cũng nằm trong danh sách đó. Nhưng giờ chót có ông bạn cựu thiếu tá ở Boston gửi thư về, bảo đổi hồ sơ để ông ta bảo trợ, vì thế đi định cư ở Boston cho đến nay. Bà con Châu Sơn ta lần lượt xuất cảnh sang Seatle, ngày càng nhiều. Rồi con cái họ lại trở về Châu Sơn lấy vợ kéo thêm một số sang. Sau đó các cô dâu nầy có quốc tịch lại bảo lãnh cha mẹ và các em sang. Cứ thế Seatle trở thành nơi hội tụ bà con Châu Sơn ta.
Hình thành của nhóm Châu kiều, ban đầu phải kể đến những người di tản năm 75 sang định cư ở Hoa Kỳ như ông: Phạm Đình Hạp, Ngô Đức Diệm, Đậu Quang Thảo, Đậu Quang Giáo, Nguyễn Yên, Nguyễn Chương (Khoa), Lê Thế Thanh (Bá)… Đi sau 75, vượt biên có gia đình ông bà Đậu Văn Sinh …
Rồi đến những năm 1990, những Quân nhân và Công chức cao cấp, bị chế độ bắt đi cải tạo và được trả về, sau đó được chính phủ Hoa Kỳ thỏa thuận với chính quyền VN cho những Quân nhân Công chức đã đi học tập trên 3 năm, được sang định cư ở Mỹ với diện HO (Human operation) cho cả gia đình. Có lẽ, gia đình ông Ngô Đại Thành là được đi đầu tiên, rồi sau đó mới đến các gia đình ông: Nguyễn Huy, Hồ Sĩ Bình, Nguyễn Phú, Lê Xuân Lập…
Từ diện di tản trước 75, đến diện định cư HO, (2000) sau khi có quốc tịch Mỹ, họ đã lần lượt bảo lãnh gia đình: cha mẹ, anh chị em theo diện đoàn tụ gia đình (ODP) qua định cư ở Mỹ.
Châu Kiều Hải Ngoại còn có sự góp mặt các kiều bào ở các nước: Úc, Canada, Châu Âu, Nhật… Hiện nay chưa rõ được con số Châu Kiều Hải ngoại một cách chính xác.
Họp mặt Hội Đồng Hương Châu Sơn ở Hoa Kỳ, cứ 2 năm một lần, vào năm chẵn. Đã có hai lần họp mặt vào năm 2016, 2018… Năm 2020 bị dịch Covid nên không thể họp mặt HĐH. Tháng 7/2023, HĐH đã họp mặt tại TP Atlantas, Bang Georgia…
Tất cả đã làm nên một cộng đoàn Châu kiều ở hải ngoại… Lúc này (2023) cộng đoàn Hải ngoại Châu kiều đã gia tăng con số đáng kể theo chế độ ăn theo diện bảo lãnh: đoàn tụ vợ chồng, cha mẹ, anh em…, diện nhân duyên lấy vợ lấy chồng… Đến nay, cộng đoàn đã sinh con đẻ cái, có cả hàng trăm gia đình sinh sống tại hải ngoại: Châu Âu, Úc, Canada và Hoa Kỳ… Nhưng đông nhất vẫn là Hoa Kỳ: Washington – Georgia – Oregan: Seatle, Chicago, Atlanta…
Ban Đại Diện Hội Đồng Hương Châu Kiều Hải Ngoại ở Hoa Kỳ gồm các ông: (Tư liệu này của ông Ngô Đại Thành)
Trưởng ban : Anh Lê Xuân Lập
Phó nội vụ : Anh Đậu Văn Sinh
Phó ngoại vụ: Anh Đậu Quang Đại
Thư ký : Anh Hồ Sĩ Thu
Thủ quỹ : Chị Đậu Thị Mỹ
Ban đầu, anh Lê Ngọc Chương cũng nằm trong Ban Đại Diện, nhưng anh Chương bị bạo bệnh (RIP) nên phải nghỉ.
Châu Kiều hải ngoại là một phần ruột thịt của GX Châu Sơn, nên người viết đã đưa vào phần NGƯỜI CHÂU SƠN. Có thể sự quan hệ giữa người quê nhà và Châu kiều chưa có được một sự tương quan theo tổ chức chính thức nào với nhau, giữa GX và Hội Châu kiều hải ngoại, nhưng những người Châu kiều đều có những quan hệ bà con, cha mẹ, anh em, bạn bè… một cách mật thiết ở GX Mẹ – Châu Sơn.
Hằng năm họ vẫn về thăm gia đình và GX Châu Sơn, nên không thể để họ ở ngoài Người Châu Sơn được. HĐH Châu Sơn đang ngày càng lớn mạnh về dân số nhờ vào thế hệ con cháu đã sinh sôi, với sự góp mặt của con dân bản địa Châu Sơn đang dần “di tản” qua xứ Cờ Hoa, Canada, Úc,để ngày càng đông đúc “như sao trên trời, như cát dưới biển”.
Tất cả đã làm nên một khối cộng đồng Châu Kiều, ngày càng đông đúc sum vầy. Hy vọng một ngày nào đó, lần đầu tiên sẽ có Tổng Thống Mỹ, do người Châu Sơn thắng cử trên đất Hoa Kỳ!! ?? Why not!!??
Châu Sơn choa ghi nhận